HomeQuỳnh Trâm: Mối tình huyên thoại qua thơ Bình Nguyên
Thứ Năm, 31 tháng 7, 2014
Ngày
31/07/2011
Câu chuyện cổ ngày xưa bỗng miên man trở về trong nỗi nhớ
của tôi khi đọc bài thơ Trương Chi của nhà thơ Bình Nguyên: “Ngày xưa có anh Trương Chi Người thì thậm
xấu, hát thì thậm hay…”
Tác
giả Quỳnh Trâm
Tên Nguyễn Quỳnh Trâm
Nghề nghiệp: Giáo viên
Địa chỉ TP. Hải Dương
Email: quynhtram10.01@gmail.com
_____
Tên Nguyễn Quỳnh Trâm
Nghề nghiệp: Giáo viên
Địa chỉ TP. Hải Dương
Email: quynhtram10.01@gmail.com
_____
MỐI TÌNH HUYỀN
THOẠI QUA THƠ BÌNH NGUYÊN
TRƯƠNG CHI
Thơ Bình Nguyên
Tôi về đây với Trương Chi
Lòng ta
rót mãi
có khi nào tràn
rót mãi
có khi nào tràn
Ném vào đâu một tiếng
đàn
Mà sông nước dội sóng ngàn năm ơi
Mà sông nước dội sóng ngàn năm ơi
Câu ca
bỏ lại
bên trời
Tình dan díu một bóng người
rồi...
hoang
bỏ lại
bên trời
Tình dan díu một bóng người
rồi...
hoang
Con đường vô định
trống toang
Nỗi niềm
ai
với ai
loang nắng chiều
Nỗi niềm
ai
với ai
loang nắng chiều
Trăng còn mộng một
lần yêu
Sóng còn vỗ một đời theo khuyết tròn
Sóng còn vỗ một đời theo khuyết tròn
Lời bình Quỳnh Trâm
Câu chuyện cổ ngày xưa bỗng miên man trở về
trong nỗi nhớ của tôi khi đọc bài thơ Trương Chi của nhà thơ Bình Nguyên
Ngày xưa
có anh Trương Chi
Người thì
thậm xấu, hát thì thậm hay…
Câu ca dao xưa tưởng như khách quan kể
chuyện mà thực ra lại nghẹn ngào cho nghịch cảnh của một đời người. Có rất
nhiều dị bản của câu chuyện cổ tích này. Tôi ấn tượng với một bản kể có các sự
việc chính sau: Anh Trương Chi ấy, hình thức thì thậm xấu, nhưng giọng hát đẹp
của anh đã làm cho cô tiểu thư con quan phải say lòng, và khi gặp mặt, nàng đã
thất vọng tràn ngập để rồi lãng quên anh. Nhưng còn anh, từ sau khi gặp cô gái,
tình yêu trỗi dậy cùng với sự đau khổ vì bị coi thường và lãng quên đã khiến
anh héo mòn mà chết. Linh hồn anh đã hóa thân vào cây gỗ trầm, về sau cây gỗ ấy
được làm thành chiếc chén mang cho cô gái. Khi nàng nâng chiếc chén trên tay,
nhìn vào thấy có hình chàng ngư phủ chèo thuyền và văng vẳng tiếng ca da diết
của anh. Tiểu thư đã hiểu tất cả. Giọt nước mắt muộn màng rơi xuống, chiếc chén
tan ra, và trên tay nàng là một trái tim nhỏ máu…
Câu chuyện ấy đã khiến cho bao nhà thơ,
nhạc sĩ nhiều thế hệ xúc động và cảm tác. Các nhạc sĩ Văn Cao, Phạm Duy, Phó
Đức Phương… có bài hát về Trương Chi vô cùng xúc động. Thơ cũng khá nhiều, mỗi
bài có một nét riêng. Nhưng khi đọc Trương Chi của nhà thơBình Nguyên, tôi đã
nhận thấy một phong vị không dễ lẫn. Đó là sự tiếc nuối được diễn tả trong vần
thơ lục bát đáng lẽ là rất mượt mà, nhưng ở đây lại cứ trào lên, rồi lại lặng
đi, như tiếng thổn thức, nấc nghẹn của giọng ca năm nào. Có lẽ là bởi cấu trúc
đặc biệt này: Toàn bài có 6 cặp lục bát, thì 3 cặp được viết đúng quy luật trên
6 dưới 8, còn 3 cặp là những câu ngắt dòng, tạo cảm giác về một sự vỡ vụn nào
đó. Ngay mở đầu bài thơ đã là một cặp như vậy:
Tôi về
đây với Trương Chi
Lòng
ta
rót
mãi
có khi
nào tràn
Tình cảm dâng tràn trong lòng nhà thơ
khi về với vùng sông nước, nơi mà theo truyền thuyết thì đó chính là con sông
Tiêu Tương gắn bó với mối tình đơn phương của Trương Chi. Tình cảm ấy được diễn
tả trong một hình tượng thơ rất đẹp: Lòng ta rót mãi có khi nào tràn.
Cách biểu cảm rất gợi hình, dễ làm người đọc liên tưởng đến những người đàn ông
hay gửi nỗi lòng vào li rượu, rót mãi, rót mãi, càng uống càng đắm trong nỗi
niềm chứ không say được. Có khi nào tràn là như vậy. Và trong tiềm thức, âm
thanh huyền hoặc bỗng vọng về giữa chốn sông nước mênh mông:
Ném vào
đâu một tiếng đàn
Mà sông
nước dội sóng ngàn năm ơi
Đây là 2 câu lục bát viết đúng quy luật,
ngay lập tức tạo cảm giác về một không gian bao la với sóng gió từ ngàn năm xưa
cũ. Giữa không gian ấy vang lên tiếng đàn chơi vơi đơn lẻ, tiếng đàn giống như
một sự vật hữu hình nhỏ bé, có thể cầm nắm được, để có thể ném được. Cái từ ném
này có chút gì thật phũ phàng bất nhẫn! Chàng Trương Chi tài hoa, có tiếng đàn
giọng ca làm mê đắm lòng người, nhưng tiếng đàn của chàng lại bị ném giữa nhân gian,
là sự ngẫu nhiên hay đất trời xui khiến mà nàng Mỵ Nương kia lại nghe mà say
đắm? Nhưng người đẹp lại nhanh chóng thất vọng vì gương mặt của chàng. Thế là
cung đàn mê hoặc lòng người đã trở thành định mệnh cho cuộc đời chàng trai tài
hoa bất hạnh! Giữa cuộc đời đầy sóng gió, ai là người tri âm của chàng, ai là
người nâng niu tiếng đàn ấy, để tiếng đàn đừng bị ném vào đâu mơ hồ bất định?
Và từ những con sóng cuộn trào, nhà thơ đã lắng nghe được tiếng đàn cô liêu,
tiếp tục cảm nhận về cuộc đời chàng trai đầy xót xa:
Câu
ca
bỏ
lại
bên
trời
Tình dan
díu một bóng người
rồi...
hoang
Chàng trai ngư phủ - người nghệ sĩ dân gian
sống một đời với câu ca tiếng đàn giữa muôn trùng sông nước, bây
giờ đã khuất nẻo dương gian, và câu ca của anh, mối tình của anh, xin đành bỏ
lại bên trời. Sao tự nhiên lại dan díu bóng hình người đẹp, để rồi bây giờ trái
tim thành hoang phế? Tình dan díu một bóng người / rồi…/ hoang. Những dấu chấm lửng
giữa dòng, ngắt câu, đã làm cho tôi phải lặng cả người đi khi ngẫm về sự lãng
phí của một tài năng và một tấm tình tha thiết giữa cuộc đời.
Và trong mạch cảm xúc xót xa ấy, một không
gian khác lại mở ra trước mắt - Không gian của một con đường vô định:
Con đường
vô định trống toang
Nỗi
niềm
Ai
với
ai
loang
nắng chiều
Đây không phải là con đường thực, mà là
đường đời – một con đường không có điểm dừng, cứ hun hút và lạnh đến rợn người.
Đã có một sự mất mát ghê gớm được gửi trong cái từ trống toang ấy! Nỗi niềm của
người xưa biết chia sẻ cùng ai? Không thể sẻ chia, nỗi đau đã tràn lên cả không
gian trời chiều, làm cho cái nắng cuối ngày cũng loang ra như vết mực không thể
xóa mờ trên tấm áo nhân tình! Nỗi niềm ai với ai vừa là tâm trạng của Trương
Chi ngày xưa, cũng vừa là sự đồng cảm sâu sắc của nhà thơ hôm nay đối với sự
tuyệt vọng đớn đau của chàng trai trẻ.
Đến hai cặp câu lục bát cuối bài, nhịp thơ
trở về sự da diết bồi hồi. Nhà thơ suy ngẫm:
Trăng còn
mộng một lần yêu
Sóng còn
vỗ một đời theo khuyết tròn
Giấc mộng đêm trăng gắn với ước mơ về sự
trọn vẹn của mối tình. Trương Chi sẽ sống mãi trong không gian riêng của mình –
không gian của một tình yêu lãng mạn tuyệt vời! Cho dù đó là mối tình đơn
phương, ngậm ngùi xót xa, nhưng đó là tình yêu đích thực. Giống như quy luật
của tự nhiên: trăng khuyết trăng tròn sẽ kéo theo nhịp sóng thủy triều lên
xuống, thì tình yêu cũng vậy, những con sóng tình sẽ còn mãi vỗ nhịp với thời
gian. Trương Chi đã hát bằng tất cả sự khát khao yêu đương vô bờ bến, và trong
nỗi đau không nơi hóa giải, chàng đã tìm về với dòng sông thân yêu. Dòng sông
đã giữ lại mối tình ấy trong những con sóng còn vỗ một đời. Như thế nghĩa là
tình yêu trong trái tim chàng đã trở nên vĩnh hằng, như truyện xưa đã kể, trái
tim chàng cuối cùng đã trở về trên tay người chàng yêu:
Nước trôi mà đá chẳng mòn
Tình yêu khi mất là còn mãi nhau.
Quy luật của tình yêu được gửi gắm trong
hai câu cuối bài nghe sao tha thiết quá! Thể xác là hữu hạn, nhưng tình yêu là
vô hạn! Tình yêu đã mất là còn mãi nhau. Một kết thúc không hề bi lụy. Thì ra,
sự mất mát đớn đau lại là sự khởi đầu cho một tình yêu bất tử. Tình yêu trong
sáng tuyệt vời ấy đã tỏa sáng cả trang đời Trương Chi, tỏa sáng cả một vùng kí
ức của tâm hồn Việt!
Dư âm của bài thơ Trương Chi đã làm tôi nhớ
đến ca khúc Khúc hát phiêu li của nhạc sĩ Phó Đức Phương:
Là Trương
Chi ta hát khúc Trương Chi …
Là Trương Chi ta hát khúc phiêu ly
Một bóng
một mình một dòng lênh đênh thì đàn làm chi …
Yêu
thương con sông nghẹn ngào gió đông một khúc tính tang tang
tình ta
đi …
Trương Chi của nhà thơ Bình
Nguyên cũng là một khúc hát phiêu li cùng hòa chung giai điệu thiết tha
với những sáng tác không thể nào quên về mối tình huyền thoại ấy!
Ngọc Châu gửi đăng.
ngocchaunvhp@gmail.com
ngocchaunvhp@gmail.com
©
Tác giả giữ bản quyền.
Cập nhật lại- ngày 31/07/2014 Cập nhật theo nguyên bản của tác giả gửi từ Hải Phòng ngày 31/07/2011
Xin Vui Lòng Ghi Rõ Nguồn VanDanViet Khi Trích Đăng Lại.
_______________________________________________
Bài liên quan
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét