Trang cảm nhận tác phẩm Nguyễn Anh Tuấn (2)

    Tình nghĩa vợ chồng được hình tượng hóa bằng cuộc đối thoại giữa đôi chim câu Trống- Mái. Nếu như ở "Tiếng gù bồ câu trống", triết lý Á Đông về Âm Dương ngũ Hành được nêu bật tựa những ngọn núi chân lý để soi rọi làm sáng tỏ sự tồn tại (cùng ý nghĩa và đòi hỏi) của đạo nghĩa vợ chồng truyền thống, thì ở "Tiếng gù bồ câu mái" lại tràn ngập cảm xúc dân gian như nguồn suối mát rượi về tình nghĩa trăm năm. Thực ra, hàng ngàn năm qua, sự tồn tại đã vận hành như vậy trong đời sống, nhà thơ chỉ là người thu gom khái quát lại bằng hình thức cô đọng và bay bổng:

    Có điều, ở đây tác giả "cá biệt" hóa cuộc sống lứa đôi của mình với muôn vàn lứa đôi khác bằng hình tượng:

    Rồi nhà thơ lại thêm một lần cầu đến sự chứng giám của Mẹ khi nói về Tình yêu và Sự nghiệp cả đời mình, bởi với anh, Mẹ chính là hiện thân của các bà tiên "Dạy tôi ghép chữ thành vần/ Dạy tôi làm chồng làm vợ" (Nơi ấy-Thơ NNB I):

    Cái mà anh gọi vui là "vô loài xướng ca", "chữ nghĩa ba hoa" đó thực ra lại được khí thiêng sông núi (hạo khí anh linh) của người Việt tự ngàn xưa thuộc Mẹ Đất (hậu thổ,  Địa Tiên) hay Mẹ Nước (Rồng) làm cơ sở, vì vậy nó hết sức thiêng liêng:

    Nhưng đâu chỉ là "lời xướng họa"! "Tiếng gù bồ câu" đó còn trở thành một sứ mệnh cả đời người, nó có sức lôi kéo kỳ diệu, có khả năng đặc biệt uốn nắn tư cách lẫn quan niệm sống, tạo ra sức mạnh tinh thần phi thường để vượt qua mọi "Sông Mê bến Lú", để có một nhân cách ngạo nghễ coi thường mọi hư danh trong cõi đời này (mà "công danh" chỉ là một trong đó):

    Tiếng chim gù, hay còn là tiếng hát Trương Chi mà "Ai đi qua cũng rớt mái chèo" (Sông Tương), là "Kèn lá đa cha thổi vang trời" (Bái tình), là "giao duyên lời thề non nước" (Cầu gió); và cao hơn cả, là đó là tiếng nói được truyền từ "Thánh thơ" mà "Hồn Quát nôn thốc tháo ươn hèn" để ném ra "Những vần thơ máu ứa/ Những vần thơ rợp lửa". Cũng chính vì thế, nhà thơ hiểu thấm thía những giá trị của đạo nghĩa được diễn đạt một cách giản dị và "cổ điển" qua lời người bạn đời:

    Với một nhà thơ không biết "hót" những lời vớ vẩn kệch cỡm, không biết "véo von" những điều đáng xấu hổ, dù cho "Giấc mơ thơ nát bấy như bùn" (Quả mặt trời), nhưng khi đã xác định: "Thơ và anh chưa thể chết lúc này" (Tự sự I) thì không có "công danh" nào lớn lao hơn, đáng trọng hơn cái điều mà nhà thơ khẳng định nhiều lần chỉ trong một bài thơ- đó là Tình yêu, là khát vọng Tình yêu cần được bảo vệ trong cuộc sống thanh bình- cái thanh bình từng phải đổi bằng mồ hôi, nước mắt, cả sinh mạng:

    Vì thế, khi nhà thơ viết đoạn "Bất ngờ Picatxô" thì chúng ta không hề thấy bất ngờ. Ngắm nhìn con chim bồ câu xơ xác bay về phía trước của danh họa Tây Ban Nha, nhà thơ có cảm tưởng chân thật và "ấm áp" quá chừng:

    Con chim bồ câu đáng yêu đang dữ dội bay đó như tìm thấy sự đồng cảm của biết bao con người và bao xứ sở đang khao khát sự sống thanh bình, và nhà thơ như "vẽ" tiếp cái khát khao ấy bằng phương pháp của hội họa, của điện ảnh qua ngôn ngữ thơ ca:

    Bốn mươi năm trước, sau những trận ném bom B52 của Mỹ, tôi cũng từng được ngắm bức tranh "Chim hòa bình" của Picatxô trong một cuốn tạp chí nước ngoài, và có làm bài thơ về con chim này, giờ đây xin được liều đem nó ra để họa cùng bài thơ "Lời chim câu"- cũng là một cách để bạn đọc (trong đó có tôi) cảm thụ thêm, hiểu thêm về bài thơ của anh NNB mà tôi không thể diễn đạt hết sự sâu sắc và lý thú của nó. (Mở ngoặc nói thêm: sau những trận bom đó, tôi đã chia tay với gia đình anh chị NNB-Lý Phương Liên suốt bốn mươi năm sau mới gặp lại!)

          Bên tranh Chim Hoà Bình của P.Picasso   
            

                                Mai An Nguyễn Anh Tuấn  

                                                                     Nguyễn Anh Tuấn   

                                                                     Hà Nội, 1972  

1. Theo Đặng Văn Lung: "Lễ hội và nhân sinh"- NXB ĐHQG TpHCM, 2005.

Xin Vui Lòng Ghi Rõ nguồn vandanviet.net Khi Trích Đăng Lại.

________________________________________________

    

    Gần nửa thế kỷ trước, Martin Luther King (nhà hoạt động dân quyền Mỹ gốc Phi, và là người đoạt Giải Nobel Hoà bình năm 1964) đã từng nói: "Trong đống ngổn ngang hài cốt và tàn dư của nhiều nền văn minh, nổi lên một dòng chữ đầy nuối tiếc: Quá muộn rồi. Sau đây, chúng ta sẽ đi về đâu, sự hỗn loạn hay một cuộc sống cộng đồng?"

    Trong quá trình phát triển, con người đã nhận thức được một cách thấm thía hậu quả chính là từ trong sự phát triển- đó là ô nhiễm môi trường, suy thoái môi trường và dẫn đến các tai biến môi trường, các nhiễu loạn sinh thái, điều đó đã và đang tác động đến an ninh xã hội, an ninh quốc gia và nhân loại. Nhận thức được những vấn đề môi trường gay gắt, các quốc gia và cộng đồng quốc tế đã tổ chức Hội nghị thượng đỉnh Trái Đất đầu tiên về môi trường ở Stockholm, và ngày 5/6/1972 đã trở thành ngày Môi trường thế giới. Kể từ đó đến nay đã gần 40 năm; mặc dù các quốc gia đã và đang thực thi nhiều biện pháp bảo vệ môi trường trong phát triển xã hội, song những vấn đề môi trường ngày càng trở nên nguy hiểm hơn, nhất là trong các quốc gia nghèo mà năng lực chống đỡ bị hạn chế. Giữa lúc cả xã hội loài người đang xao xác tơi tả bởi những vấn đề Môi trường cùng các hệ lụy đau lòng bởi Môi trường bị tàn phá, Tài nguyên thiên nhiên bị khai thác cạn kiệt, giữa khi con người trên khắp hành tinh đang bị Thiên nhiên trả thù đích đáng bởi sự thiển cận, độc ác, tham lam của chính mình thì sự xuất hiện của một công trình nghiên cứu công phu như "MÔI TRƯỜNG VÀ CON ĐƯỜNG PHÁT TRIỂN" vào lúc này kể đã là quá muộn! Nhưng, Muộn còn hơn không. Cùng với nỗ lực của các cá nhân, các tổ chức xã hội trong nước và quốc tế, cuốn sách mới nhất của PGS-TS Nguyễn Đắc Hy đã góp một tiếng nói quan trọng vào sự cảnh tỉnh cộng đồng: cần có một cách ứng xử văn minh và khoa học đối với Trái đất chung của chúng ta.

    Công trình "MÔI TRƯỜNG VÀ CON ĐƯỜNG PHÁT TRIỂN" (Nhà xuất bản CAND - Hà Nội, 2011) có thể nói là một "tập đại thành" những vấn đề về Môi trường và Phát triển xã hội cả trên bình diện lý thuyết lẫn thực tiễn, vốn không có nhiều trong lĩnh vực này. Nó là sự tổng kết sau nhiều thập kỷ chiêm nghiệm, vật vã đau đớn của tác giả qua các công tác quản lý Nhà nước về môi trường, ở nhiều cơ quan khác nhau... Trước những tác động nguy hiểm của biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng như các thiên tai: bão lũ, động đất, sóng thần v.v. đã, đang và sẽ gây ra những thiệt hại to lớn về người và của cải cho dân tộc và các vùng lãnh thổ trên thế giới, trong khi Việt Nam cũng như các quốc gia trên thế giới đang đẩy mạnh hơn nữa các hoạt động bảo vệ môi trường, giữ gìn an ninh sinh thái và thực hiện các mục tiêu thiên niên kỷ, thì sự xuất hiện của công trình "MÔI TRƯỜNG VÀ CON ĐƯỜNG PHÁT TRIỂN" là một hành động chứa đầy ý nghĩa tích cực!

    Là người làm phim độc lập vốn quan tâm sâu sắc đến Môi trường và Phát triển xã hội, chúng tôi đã coi cuốn sách của tiến sĩ Nguyễn Đắc Hy như một "cẩm nang" đặc biệt, thậm chí như một thứ "Thánh kinh" mới để thám hiểm vào biết bao vấn đề ngổn ngang và hóc búa về Môi trường, để từ đó soi vào những vấn đề xã hội nóng bỏng- như một góc nhìn cơ bản vào thực chất của sự phát triển bền vững cần có của xã hội chúng ta cả hôm nay lẫn mai sau...

    Có một điều rất lý thú, do chính tác giả tâm sự: Một trong những động lực để ông hoàn thành được công trình của đời người này, lại xuất phát từ mấy câu thơ, sau một lần được dự cuộc tọa đàm về thơ Trần Dần tại L’ Espace (Trung tâm văn hóa Pháp - 24 Phố Tràng Tiền, Hà Nội): "Tôi hiểu rằng tư duy với kinh nghiệm của mình còn quá nhỏ hẹp trong biển cả của môi trường và sự phát triển... Tất cả những vấn đề quá rộng lớn đó khiến tôi nhiều lúc không đủ năng lực và can đảm để hoàn thành cuốn sách, không dám viết tiếp, vì càng viết lại càng cảm thấy sự hạn chế của mình. Song niềm tin vào tương lai, như nhà thơ Trần Dần:

    Còn biết bao điều lý thú và giàu ý nghĩa của cuốn sách trên, chúng tôi xin được khất quý vị độc giả trong những bài viết tiếp theo. Xin được thay mặt tác giả vô cùng cảm ơn quý vị! 

Hà Nội, cuối năm Tân Mão 2011 

                                               Lý Phương Liên  

    Tôi sẽ không gọi Lý Phương Liên là nhà thơ- mặc dù chị xứng đáng và cần được gọi như vậy, nhất là khi danh xưng "nhà thơ" đang bị lạm dụng. Tôi cũng sẽ không dám nói nhiều tới nội dung- nghệ thuật những sáng tác thơ ca của chị, vì "Sau biết bao chìm nổi, nương dìu nhau mà sống, 40 năm sau, tập thơ "Ca bình minh" của Lý Phương Liên và tập "Thơ Nguyễn Nguyên Bảy" ra mắt bạn đọc" (Thanh niên Oline), đã có nhiều người viết làm công việc đó một cách công tâm, sòng phẳng. Với tư cách là một người yêu thơ, và là một người bạn vong niên rất lâu của chị, nhân Hội nghị viết văn trẻ toàn quốc lần thứ VIII đang diễn ra, tôi chỉ muốn nhìn lại đôi chút về "Hiện tượng Lý Phương Liên" sau một quãng thời gian đủ hình thành dăm bảy thế hệ người viết...

    Vào đầu thập niên 70 thế kỷ trước, khi những bài thơ của cô thợ máy Lý Phương Liên xuất hiện đã gây ra những "cơn sốt" trong dư luận. Hồi đó, những người ở lứa tuổi đôi mươi hình như cùng sống trong một "bầu khí quyển" tinh thần đặc biệt của xã hội, đều có thể rung động trước những câu thơ "chói ngời sắc đỏ" của Nguyễn Mỹ hoặc "nhuộm mầu thu vui" xanh rượi tình yêu thương của Lý Phương Liên - nói chung là chúng chẳng khác nhau là mấy, hoặc chỉ là những biểu hiện khác nhau của một tâm trạng chung: cùng một niềm tin yêu rộng mở, cùng một suy nghĩ nghiêm trang, cùng một niềm đắm say ngây ngất trong một hoàn cảnh lịch sử đòi hỏi phải dâng hiến tất cả cho Tổ quốc và Dân tộc đang đứng trước thử thách hiểm nghèo... Chị không phải là một nhà thơ theo nghĩa thông thường. Có thể nói chị là một hiện tượng văn chương, hơn thế,  một hiện tượng tâm lý xã hội, một ánh xạ của tinh thần thời đại, một tiếng vọng chân thực của tinh thần đông đảo lớp trẻ hồn nhiên, hăng hái, say đắm lý tưởng. Cứ mỗi lần đọc lại thơ Lý Phương Liên, những ai có chút tâm hồn lãng mạn thời ấy ( mà ta quen dùng đến nhàm và có phần thái quá là "lãng mạn cách mạng") đều có thể cảm nhận được cái men sống kỳ lạ ; không ít người đã nâng niu chút men ấy, cái hương vị ấy của tình người để mà sống qua những chặng đời gian nan - dù ở khói lửa chiến trường hay trong chốn sương mù tịch mịch, tất cả đều gìn giữ cái "màu hoa chuối đỏ tươi" (Nguyễn Mỹ) và những "đêm hè trời đầy sao hoa" tận đáy hồn...

    Thơ Lý Phương Liên kể về ngôi nhà của chị giống như một "Cái lò tổ ấm năm chị em", về bảy gia đình trong "Xóm nhỏ", về "Chị hàng xóm làm nghề tráng bánh đa nem", về một lần "Chờ anh dưới cột đồng hồ", về chuyện "Thắp hương", về Hà Nội "Sau cơn mưa", v.v. Tất cả đều giản dị, với "tính chân thực của ngôn ngữ"- song điều quan trọng hơn cả là chúng đã vươn tới "tính chân thực của thông báo" trong "quá trình tìm kiếm chân lý của nghệ thuật"- như nhà lý luận văn học Nga kiệt xuất Iuri Lotman từng đòi hỏi.(1) Cũng chính "tính chân thực của thông báo" đó cùng dấu ấn tâm hồn riêng biệt của Lý Phương Liên đã là cái giúp cho thơ chị vượt thời gian.

    Lý Phương Liên hồn hậu làm thơ, như đã hồn hậu sống, hồn hậu tin tưởng, hồn hậu vượt lên trên mọi bất hạnh của số phận rơi xuống gia đình nhỏ bé của chị mà chị đã tình nguyện gắn nó vào số phận chung của cả dân tộc một cách đầy ý thức. Chị hồn nhiên kể hết những khổ nghèo, thiếu thốn, đắng cay, không hề thi vị hóa chúng. Ai cũng có thể soi mình trong đó, để tìm sự an ủi, sự cảm thông, một chỗ vịn tinh thần tình cảm để cùng vượt qua bao nỗi cam go:

    Điều gì đã cho chị thổi được vào sự sống cái tình yêu run rẩy với những hình ảnh đơn sơ, quen thuộc thế này:

    Chị giải thích đó là do "Cội nguồn"- như tên của bài thơ, và đó cũng là cội nguồn sâu xa của một vệt Thơ chắt ra từ suy nghĩ xoáy lòng, từ dự cảm trước những điều bất công ngang trái, từ tinh thần dũng cảm sống không đầu hàng số phận của "tuổi hai mươi không tin vào định mệnh", đồng thời không lúc nào rời xa yêu thương hồn hậu:

    Thế là đã rõ: có tin yêu hồn hậu thì mới có tâm trạng ngơ ngác, sự thất vọng chua xót, nỗi đau đớn tận cùng, rồi từ đó mới có lòng dũng cảm để sống, để vượt lên mọi thử thách và để khẳng định bằng câu hỏi: "Có gì đẹp hơn tình yêu không anh?" Nhưng cũng chính từ tận đáy của niềm tin yêu trong trẻo, Lý Phương Liên đã có những suy ngẫm đích thực và xoáy sâu về thân phận con người, về trách nhiệm sống thực sự của con người trong cộng đồng xã hội, khi mà "Số phận mình là số phận của nhân dân". Và đó cũng là một nội dung tư tưởng quan trọng trong bài thơ dài "Nghĩ về Thúy Kiều"- khi in sách đổi thành "Trò chuyện với Thúy Kiều" mà nhà văn Triệu Xuân cho rằng "là một trong những bài thơ hay nhất của cuộc đời thơ Lý Phương Liên, nó là "đỉnh" của chị."(trieuxuan.info). Những người nỡ "đánh" tàn tệ bài thơ "Nghĩ về Thúy Kiều" lúc ấy đâu có hiểu rằng: "đánh" nó tức là cũng vô tình "đánh" vào sự hồn hậu đáng yêu kia. Nàng Kiều của thi hào Nguyễn Du cũng hồn hậu tin đời, tin người đấy thôi, và nếu có lúc nào đấy nàng nhận ra sự bội phản, hiểu rõ sự bất trắc thì cũng chủ yếu là do tình yêu thương hồn hậu tận trong bản năng mách bảo. Lý Phương Liên, một cô gái 20 tuổi đã đồng cảm với nàng Kiều, và đã cố gắng thâm nhập vào chiều sâu trái tim người nghệ sĩ vĩ đại- nơi đã tìm ra những bí mật khuất lấp, những thế lực đen tối giật giây số phận con người vô tội. Trong "dàn đồng ca quan họ" văn chương (chữ của Nguyễn Nguyên Bảy) lúc đó, tiếng thơ của Lý Phương Liên vút lên trở thành một trong những giọng ca chủ đạo, trở thành một trong những "liền chị" có uy tín nhất, được nhiều người quý mến hơn cả, bởi hơn ai hết, chị đã nói ra được cái không khí tinh thần chung, lý giải cái điều mà nhà thơ Hoàng Xuân Họa đã chân thành kể lại: "... thơ chị đã làm rung động cảm xúc mấy thế hệ bạn đọc ngày ấy. Những người hôm nay tuổi từ 60 – 80 từng là nhà giáo, sinh viên, bộ đội, công nhân thời đó hầu như đều đọc, thuộc bài Ca Bình Minh, Lời Ru Với Anh, Ngã Ba... trong lúc cuộc sống thời chiến chẳng dư dả gì, lấy thơ nâng đỡ tinh thần để làm việc và chiến đấu... Từ chiến trường trở về tôi vẫn giữ được cuốn sổ có chép ba bài thơ: Lời Ru Với Anh, Ca Bình Minh và Em Mơ Có Một Phiên Tòa chép trên báo Nhân dân trước đó mấy năm, đem đi hỏi bạn bè về tác giả Lý Phương Liên, thấy ai cũng nhìn trước nhìn sau im lặng tảng lờ chẳng dám nhận mình đã đọc thơ Lý Phương Liên, mặc dầu họ đều là những người làm nghề chữ nghĩa, viết lách, thèm thơ như thèm lĩnh tiền nhuận bút, cuốn sổ gạo, ô phiếu thịt!"(vandanviet.net) Vậy mà thơ Lý Phương Liên đã không hề có "những trận bạo động chữ” nào - theo cách nói của nhà văn Văn Giá (phongdiep.net), cũng không hề có cái chuyện thường ngày bây giờ của một số người viết trẻ là "nặng tiếp thị, "nổ”, PR quá đà thành gian dối gây thất vọng."(Vi Thùy Linh- trannhuong.com). Thơ Lý Phương Liên có thể là một minh chứng sáng rõ nhất cho cái đòi hỏi này của nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên: "Văn học nói chung, văn học trẻ nói riêng, không thể là một thứ viễn mơ, xa rời và thờ ơ với số phận nhân dân, dân tộc” (phongdiep.net)

    Để có thể khẳng định thêm về ảnh hưởng của "hiện tượng Lý Phương Liên" đối với đời sống xã hội nói chung, đời sống văn học nói riêng, tôi cho rằng cần nhắc đến một luận điểm trong tiểu luận đặc sắc: "Quan niệm về thơ ca trong thơ Pushkin" của triết gia Nga Vladimir Soloviev mà những người viết trẻ hôm nay cũng có thể rút ra được những điều quý giá cho bản thân: "Thơ ca có thể và phải phục vụ cho cơ đồ của cái chân và cái thiện trên thế gian- nhưng chỉ bằng phương cách của mình, chỉ bằng vẻ đẹp của mình và không bằng một cái gì khác... Tất cả những gì có chất thơ- có nghĩa là tất cả những gì đẹp- sẽ bằng cách ấy dồi dào nội dung và hữu ích theo nghĩa tốt nhất của từ ấy". (2) Và cũng chính V. Soloviev đã viết về tình yêu dân tộc và đất nước trong tác phẩm của thi hào Ba Lan A. Mickiewicz như một lời kêu gọi thấm thía đối với mỗi người cầm bút Việt Nam hiện tại: "Cả ở đây trong sức mạnh đặc biệt của tình cảm có sự dự liệu một chân lý vĩ đại, nó nói rằng dân tộc cũng như ngã thể con người có sứ mệnh vĩnh hằng và tuyệt đối, và phải trở thành một trong những hình thức trường cửu, có giá trị tự thân và không thể thay thế... cần làm sao cho thể trần thuật của tình cảm ái quốc: "tôi yêu nước" chuyển thành thể mệnh lệnh: "hãy giúp đất nước ý thức được và thực hiện được nhiệm vụ cao nhất của nó"... (3)  

Hà Nội, 9/9/2011 

Đạo diễn Nguyễn Anh Tuấn 

    Mãi đến tận chiều nay, "Hình như bóng dáng mùa thu/ Thấp thoáng ngoài khung cửa nhỏ", tôi mới lại giở tập "Hình như thu"* của tác giả Lý Viễn Giao tặng hồi chớm hè để đọc một cách kỹ lưỡng...

    Tôi được gặp tác giả đôi ba lần, trong mấy cuộc giao lưu ra mắt sách thơ của vợ chồng thi sĩ Nguyễn Nguyên Bảy- Lý Phương Liên, chưa có điều kiện để trò chuyện nhiều với ông và cũng bởi có cảm giác ông là người sống thu mình, không cởi mở. Nếu chưa gặp ông, chỉ đọc thơ ông, ta cũng có thể mường tượng ra một con người sống trầm lặng, không nói to bao giờ, thường xuyên mơ mộng, hay ngẫm ngợi, chỉ kín đáo quan sát để không bỏ sót một sắc thái nào của thiên nhiên, một biểu hiện nào của tâm lý những người xung quanh...

    Thơ ông hé lộ ra một tâm hồn thiên về hoài niệm những vẻ đẹp xưa cũ, giản dị, rêu phong... Ông là người chờ hoa Quỳnh nở trong tâm trạng như cả cuộc đời chờ đợi, để biết rằng sau đó canh tàn thì "hồn mãi dâng khơi"... Thơ ông hình như phải đọc trong một tâm thế tĩnh lặng, trong một cảm xúc đặc biệt nào đó chợt cuốn ta vào sự hồi tưởng về những gì dịu êm, thanh cao, thậm chí nhuốm nỗi buồn, khi mà nhân tình thế thái chẳng có mấy vui vẻ dễ chịu...

    Ông từng sang Nhật, sang Campuchia, tới thăm nhiều danh lam thắng cảnh và di tích lịch sử trong nước, ở đâu ông cũng đều làm thơ ghi lại cảm nghĩ của mình; song tôi thiển nghĩ: những nơi đã đi qua chính là cái cớ để ông chiêm nghiệm trăn trở với những gì thân thuộc trong tâm hồn đa cảm của ông. Những bài thơ có địa danh cụ thể của ông đều có cái thú vị để nhớ, có câu để thuộc, nhưng thực ra, những bài thơ câu thơ rút ra từ cõi mông lung của tâm trạng của ông mới để lại rung cảm sâu xa, in dấu ấn sâu đậm cho người đọc ông...

    Con người thơ ấy dễ bần thần khắc khoải với cái "mắc nợ" tưởng chừng không đâu, có thể thực vô nghĩa (và vô duyên) với người đời:

    Có nhiều điều rất bình thường, lại đã được thông tin hóa đến nhàm, nhưng qua hồn thơ ông, dường như chúng lại chợt mang một cái gì đó thật mới lạ, và rưng rưng. Sóng muôn đời vẫn chỉ là sóng, nhưng với ông lại thành "Sóng hờn", "Sóng vô tình", "Sóng nhớ".

    Nhà thơ Đoàn Phú Tứ xưa có "Màu thời gian" thì bây giờ Lý Viễn Giao có "Màu nỗi nhớ"- cái nỗi nhớ tràn ngập hồi tưởng và ký ức. Ký ức trong ông tựa những giọt nước rơi tí tách; ký ức chắt lọc những gì tinh tế nhất, dễ cảm nhất, mong manh nhất và dễ bị tổn thương nhất. Có thể nói ông là một "lãng tử" cô độc của ký ức buồn:

    Mọi thứ đối với ông, ở vào tuổi ông, hình như tất cả đều là "hình như": "Hình như lòng chạm heo may", "Hình như thu nhớ thăm người" và biết bao cái "hình như" khắc khoải mơ hồ, có mà không, không mà có, cũng bởi mọi điều mọi vật của đời thường đã tới lúc cần phải đi qua bộ lọc của ký ức, tưởng như chẳng khắt khe cao siêu gì nhưng thực ra phải tuân theo một đòi hỏi ngặt nghèo của thẩm mỹ, của lý tưởng sống thanh cao mà ông tôn thờ; đoạn thơ sau đây có thể là tiêu biểu cho khát vọng tinh thần ấy:

    Phải chăng, có thể dùng chính khổ thơ rất hay này của Lý Viễn Giao để "vẽ" lên được một cách sinh động chân dung tinh thần ông:

*

    Lý Viễn Giao là nhà thơ khá tài hoa trong tả cảnh, tả tình, ông đã bắt đầu làm chủ được chữ nghĩa.Viết đến thế này có thể nói là "tuyệt bút":

    Thơ ông kiệm lời, cô đọng cảm xúc, thường chỉ với mấy nét bút đơn sơ của tranh thủy mạc cũng đủ chạm tận đáy lòng người. Ta hãy thử đọc bài thơ viết trong mùa "Vu lan":

    Mấy dòng đơn sơ tưởng không thể đơn sơ hơn đã vẽ ra toàn bộ cảnh vật chứa đựng biết bao trân trọng, nhớ thương kỷ niệm về tuổi thơ, cũng như số phận đời người.

    Rất nhiều đoạn thơ 3 câu theo thể thơ Haiku khá nhuần nhị và độc lập nằm trong tổng thể một bài thơ dài khiến bài thơ đó mang nhiều âm hưởng lạ lùng, cho thấy sự tinh tế của Lý Viễn Giao trong cảm thụ cuộc sống cũng như trong nghệ thuật làm thơ. Tôi chỉ dám xin trích hú họa vài đoạn (giống những bài Haiku hoàn chỉnh) để người đọc chậm rãi thưởng thức:

    Giá như ở hầu hết những bài có địa danh cụ thể được ông gia công nhiều hơn về tứ thơ, thoát ra khỏi ý nghĩa lịch sử hay tính chất thời sự... thì tập thơ còn có sức nặng hơn nữa. Tuy nhiên, tập "Hình như thu" của Lý Viễn Giao hình như đã có một sắc thái thật riêng biệt để khỏi bị chìm lẫn đi trong số hàng ngàn tập thơ ra đời trong những năm qua, bởi dấu ấn tâm hồn khá riêng biệt của ông in rõ nét qua một ngòi bút tinh tế, có trăn trở tìm tòi hữu hiệu về hình thức thể hiện.

    Nếu muốn tạm lảng tránh những điều dữ dằn gay gắt trong đời sống để lấy thêm nguồn dinh dưỡng cho tâm hồn và có thêm niềm tin yêu rộng lớn đặng vượt qua những nỗi thất vọng phiền muộn, ta hãy thử một lần chìm trong mạch nguồn tâm tư của nhà thơ vốn xuất thân từ nhà giáo này.

    "Chỗ ngồi" đang "thừa" đó của sự thanh cao hướng về nội tâm vẫn còn ngóng chờ tôi và bạn, thưa bạn đọc!  

Hà Nội, Thu 2011 

Đạo diễn Nguyễn Anh Tuấn  

----                                                            

(*)  "Con đường tình ta đi" là tên của một con đường ở Virginia.